ตามตำนานปู่อือลือที่ข้องเกี่ยวกับบึงโขงหลงนั้น เชื่อว่า เกิดจากการล่มเมืองของพญานาค ซึ่งเกิดจากความรักที่ไม่สมหวังระหว่างพญานาคกับมนุษย์ ทำให้เมืองที่เจริญรุ่งเรืองล่มสลาย บริเวณแห่งนี้เดิมเป็นที่ตั้งเมือง ชื่อ รัตพานคร มี พระอือลือราชา เป็นผู้ครองนคร มเหสีชื่อ นางแก้วกัลยา มีพระธิดาชื่อ พระนางเขียวคำ ต่อมาได้อภิเษกสมรสกับพระเจ้าสามพันตา มีพระโอรสชื่อ เจ้าชายฟ้ารุ่ง ซึ่งเป็นผู้ที่มีความเฉลียวฉลาด มีความรอบรู้ และมีรูปงามด้วย ขณะประสูติมีท้องฟ้าสว่างไสว
ต่อมาได้อภิเษกสมรสกับ นาครินทรานี ซึ่งเป็นพระธิดาของพญานาคราชแห่งเมืองบาดาล ที่แปลงกายเป็นมนุษย์ การอภิเษกสมรสจัดกันอย่างมโหฬาร ทั้งเมืองบาดาล และเมืองมนุษย์ (รัตพานคร) ทำอยู่ 7 วัน 7 คืน เพื่อเป็นการสร้างสัมพันธไมตรีระหว่างพญานาคราช กับ พระเจ้าอือลือราชา ในโอกาสนี้ด้วย
ทั้งสองอยู่กินกันมาเป็นเวลา 3 ปี ก็ไม่สามารถจะมีผู้สืบสายสกุลได้ (เพราะธาตุมนุษย์กับนาค) จึงทำให้เกิดความเศร้าโศกเสียใจกับทั้งสอง ต่อมาเจ้าหญิงนาครินทรานี ล้มป่วยลง ทำให้ร่างกายของนางที่เป็นมนุษย์กลายเป็นนาคตามเดิม โดยข่าวนี้ได้แพร่สะพัดออกไปทั่วกรุงรัตพานคร
และถึงแม้นางจะร่ายมนตร์กลับเป็นมนุษย์ ประชาชนและพระเจ้าอือลือก็ไม่พอใจ จึงได้ขับไล่นางนาครินทรานีกลับสู่เมืองบาดาลดังเดิม โดยได้แจ้งให้พญานาคราชมารับตัวกลับ ก่อนกลับพญานาคราช ได้ขอเครื่องกกุธภัณฑ์ของตระกูลคืน แต่พระเจ้าอือลือราชาไม่สามารถคืนให้ได้
เนื่องจากนำไปแปรสภาพเป็นอย่างอื่น ทำให้พญานาคราชกริ้วมาก และประกาศว่าจะทำลายเมืองรัตพานคร และจะเหลือเอาไว้เพียง 3 วัดเท่านั้น หลังจากพญานาคกลับไป ในตอนกลางคืน พญานาคราชได้ยกไพร่พลมาถล่มเมืองรัตพานคร และประชาชนก็ไม่มีใครรอดพ้นจากฤทธิ์นาคได้
พอนางนาครินทรานีทราบข่าว ก็ขึ้นมาตามหาเจ้าชายฟ้ารุ่ง จนถึงแม่น้ำสงครามก็ไม่พบ จึงกลับเมืองบาดาล เมืองรัตพานครได้ถล่มเป็น “บึงหลงของ” ต่อมานานเข้าคำพูดก็กลายเป็นโขงหลง และวัดที่เหลือ 3 วัด ก็คือ วัดดอนแก้ว (วัดแก้วฟ้า) วัดดอนโพธิ์ (วัดโพธิสัตว์) และ วัดดอนสวรรค์ (วัดแดนสวรรค์) ทางที่นางนาครินทรานีตามหาเจ้าชายฟ้ารุ่ง คือ ห้วยน้ำเมา (เมารัก)
ส่วนพระอือลือราชา ไม่ได้สิ้นพระชนม์ไปกับเหตุการณ์นี้ด้วย แต่ถูกพระยานาคราชจับตัวไว้ พร้อมกับสาปให้พระอือลือราชากลายร่างเป็นนาค เฝ้าอยู่ในบึงโขงหลงชั่วนิรันดร์ จนกว่าจะมีเมืองเกิดใหม่ในดินแดนแห่งนี้ จึงจะล้างคำสาปของพระยานาคราชได้
ตามตำนานปู่อือลือราชามีความเกี่ยวข้องเกี่ยวกับ”บึงโขงหลง”นั้น ตามตำนานท้องถิ่นมีความเชื่อว่า เกิดจากการถล่มทำลายเมือง รัตพานคร โดยฤทธิ์ของพญานาคราช
ต้นเหตุซึ่งเกิดจากความรักความสัมพันธ์ ระหว่างพญานาคกับมนุษย์ มีจุดจบ ทำให้เมืองรัตพานคร ที่เจริญรุ่งเรืองล่มสลายกลายเป็นบึงใหญ่ มีนามว่า บึงโขงหลง
บึงโขงหลงในปัจจุบัน ในอดีตเป็นที่ตั้งเมือง ชื่อ รัตพานคร มี พระเจ้าอือลือราชา เป็นเจ้าผู้ครองนคร มีพระมเหสีชื่อ พระนางแก้วกัลยา และมีพระธิดาชื่อ พระนางเขียวคำ ต่อมาพระนางเขียวคำได้อภิเษกสมรสกับพระเจ้าสามพันตา มีพระโอรสชื่อ เจ้าชายฟ้ารุ่ง(ฟ้าฮุ่ง) ซึ่งเป็นผู้ที่มีพระสิริโฉมสง่างาม ทรงมีพระอัจฉริยภาพมีความเฉลียวฉลาด มีความรอบรู้ในสรรพวิชามาก ขณะประสูติมีท้องฟ้าสว่างไสวใกล้อรุณรุ่ง
ความรัก ความสัมพันธ์ ระหว่างมนุษย์กับพญานาคราช
เมืองบาดาลมี พระนางนาครินทรานี ซึ่งเป็นพระธิดาของพญานาคราชแห่งเมืองบาดาลได้ยินข่าวเรื่องราวของเจ้าชายฟ้ารุ่ง พระนางนาคได้แปลงกายเป็นมนุษย์ ติดตามเฝ้าดู จนมีดวงจิตเสน่หาซึ่งกันและกัน สุดท้ายมีพระราชพิธีอภิเษกสมรสอย่างยิ่งใหญ่มโหฬาร ทั้งเมืองบาดาลนาคนคร และเมืองมนุษย์ (รัตพานคร) โดยมีการฉลองสมโภช เนื่องในพระราชพิธีฉลองการอภิเษกสมรส ถึง 7 วัน 7 คืน เพื่อเป็นการสร้างสัมพันธไมตรีระหว่างนครแห่งพญานาคราช กับ พระเจ้าอือลือราชาแห่งรัตพานคร
ความล่มสลายแห่งรัตพานคร และการต้องคำสาป ของมนุษย์และพญานาคราช
เจ้าชายฟ้ารุ่งและพระนางนาคครินทรานี ครองรักกันมาเป็นเวลา 3 ปี ด้วยความสุขแต่ก็ไม่สามารถจะมีบุตรสืบสายสกุลได้ จึงทำให้เกิดโทมนัส บังเกิดขึ้นกับท่านและพระญาติทั้งสองฝ่าย ต่อมาพระนางนาครินทรานี เกิดประชวร ทำให้ร่างกายของพระนางที่แปลงเป็นมนุษย์กลายสภาพเป็นนาคตามเดิมตามชาติกำเนิดตน
โดยข่าวนี้ได้แพร่สะพัดออกไปทั่วกรุงรัตพานครและเมืองใกล้เคียง และถึงแม้พระนางนาคครินทรานี จะร่ายมนตร์ให้ร่างกลับเป็นมนุษย์ แต่พระเจ้าอือลือราชา พระบรมวงศานุวงศ์ และประชาชนก็ไม่พอใจ จึงได้รวมกลุ่ม ขับไล่พระนางนาครินทรานีกลับสู่เมืองบาดาลเมืองของพระนาง โดยได้แจ้งให้พญานาคราชบิดา มารับตัวกลับไปยังบาดาลพิภพ
ก่อนกลับไปสู่บาดาลพิภพองค์พญานาคราชบิดา ได้ขอเครื่องราชกกุธภัณฑ์ของตระกูลพญานาคราช คืน พระเจ้าอือลือราชาไม่สามารถคืนให้ได้ เนื่องจากนำไปแปรสภาพเป็นอย่างอื่นหรือจะด้วยเหตุอันใดก็ตามที ทำให้พญานาคราชและพระญาติฝ่ายนาคราช กริ้วโกรธมาก ให้ ทัพของพญานาคราช เข้าทำลาย ถล่มเมืองรัตพานคร จนล่มจม ทั้งเมืองและประชาชนพลเมืองก็ไม่มีใครรอดพ้นจากฤทธิ์พญานาคราชได้
พระนางนาครินทรานีทราบข่าว ก็ขึ้นมาตามหาเจ้าชายฟ้ารุ่ง ผู้เป็นที่รักจนถึงแม่น้ำสงครามก็ไม่พบ จึงกลับเมืองบาดาล เมืองรัตพานครได้ล่มถูกพญานาคราชกลายถล่มเป็น “บึงหลงของ” ต่อมานานเข้าก็กลายเป็น”บึงโขงหลง” และวัดที่เหลือ 3 วัด ก็คือ วัดดอนแก้ว (วัดแก้วฟ้า) วัดดอนโพธิ์ (วัดโพธิสัตว์) และ วัดดอนสวรรค์ (วัดแดนสวรรค์) ตามเส้นทางที่พระนางนาครินทรานีตามหาเจ้าชายฟ้ารุ่ง คือ ห้วยน้ำเมา (เมารัก) ส่วนพระอือลือราชา ไม่ได้สวรรคตไปกับเหตุการณ์นี้ด้วย แต่ถูกพญานาคราชจับตัวไว้ พร้อมกับสาปให้พระอือลือราชากลายร่างเป็นพญานาคราช เฝ้าอยู่ ณ บึงโขงหลง ชั่วนิรันดร์ จนกว่าจะมีเมืองเกิดใหม่ในดินแดนแห่งนี้ จึงจะถอน ล้างคำสาปของพญานาคราชได้
ปู่อือลือนาคราชราชา จึงเป็นผู้เฝ้าดูแลสถิตย์ ณ บึงโขงหลง อยู่จากนั้นสืบมา ยาวนาน ตราบจน เกิด จังหวัดบึงกาฬ (เสมือนบังเกิดเมืองใหม่) คำสาป ของพญานาคราช ที่มีต่อ พระเจ้าอือลือราชา จะสิ้นสลายไป และถึงเวลา สร้างบุญบารมีอีกครั้ง ของปู่อือลือ ราชา ต่อ มหาชน สายบุญสัมพันธ์ ผู้ ที่มีความเคารพนับถือ ได้เดินทางมาบูชาสักการะ ถวายบุญ ขอพร จะสมหวังสมปรารถนาทุกๆประการ สมบัติพญานาคราช จะบังเกิดขึ้น กับ ผู้มีศรัทธา